Mensen laten we ons begrippenkader helder houden.
Moeten en willen zijn geen tegenpolen!
In de van Dale staan meerdere betekenissen van moeten:
1. Moeten als noodzakelijkheid
We moeten iets omdat er anders iets grondig mis gaat
‘we moeten stikstof reduceren omdat de natuur kapot gaat’
Deze vorm van moeten is geen tegenovergestelde van willen, het is een voorwaarde voor willen. We noemen het urgentiegevoel.
2. Moeten als verplichting
We moeten iets omdat iemand dat voor ons bepaald heeft
‘we moeten stikstof reduceren omdat de rechter dat zegt’
Deze vorm van moeten hoort er ook bij in een complexe samenleving. Soms is het nodig dat een ander iets voor je bepaalt. Omdat iemand anders (de natuur) beschermd moet worden en de tegengestelde belangen te groot zijn om dat op vrijwillige basis voor elkaar te krijgen. Daar hebben we het woord mandaat voor uitgevonden. En dan nemen we voor lief dat mensen iets moeten zonder dat ze het willen.
Leeg moeten
2 is een valkuil als hij de legitimatie van de verandering overneemt van 1. Dat is leeg moeten. Als mensen vragen ‘waarom is dit nodig’, dan is het antwoord: omdat het nu eenmaal moet. Dat leidt tot verandermoeheid, weerstand en leeg gedrag.
Dus?
We moeten niet weg van moeten. We moeten alleen weg van leeg moeten. Het gesprek over de noodzaak moeten we meer dan ooit blijven voeren.
Het is de enige weg naar willen.
Annemarie Mars, maart 2023
Voor de liefhebber
In De functie van frictie is ‘moeten als verplichting’ één van de vijf manieren om de zeggenschap te verdelen. Ik besteed een heel hoofdstuk (10 – moeten en willen) aan de vraag hoe je dat functioneel kunt toepassen. Wanneer is het passend? Wat komt erbij kijken? Hoe doe je het met oog voor de ander (ja dat kan), welke valkuilen moet je van wegblijven?
Over (moeten als) noodzakelijkheid/urgentiegevoel gaat hoofdstuk 3 (pijn en verlangen)
