De termen ‘aanspreken’ en ‘feedback geven’ zijn in het gesprek over gedragsverandering regelmatig te horen. Het valt me op dat veel veranderaars ze gebruiken alsof ze inwisselbaar zijn.
Terwijl het volgens mij gaat om twee heel verschillende interventies.
Ik heb de muren van mijn woonkamer lichtblauwgroen geverfd. De kamer is veranderd. Maar mijn gedrag niet. Ik zit niet vaker of anders in mijn hoekje van de bank. Het voelt alleen fijner.
Er liggen elf nieuwe zonnepanelen op mijn dak. De energierekening is lager en het voelt goed om meer zelfvoorzienend te zijn. Dat is veranderd. Maar mijn gedrag niet. De panelen doen hun werk zonder dat ik daar iets voor hoef te doen.
Mijn keukentafel ligt vol met 1000 puzzelstukjes. Op de doos staat een plaatje van de Notre Dame.
Ik weet precies hoe ik deze puzzel ga kraken: eerst de hoekjes, dan de kantjes en dan per gebied opvullen. De lucht is het minst leuke deel. Die bewaar ik tot het laatst.
Zelfs met dit stappenplan weet ik dat ik een zoekproces inga dat alles behalve efficiënt is.
We zitten in woelige wateren: er spelen immense vraagstukken, met pijnlijke keuzes, tegengestelde belangen, polariserende relaties en onvoorspelbare wendingen. Het einde is niet in zicht.
Als je in zo’n situatie een rol als leider op je neemt, weet je één ding zeker: je wordt op de proef gesteld.
Er is niets mis met een goede discussie op zijn tijd. Toch discussiëren we eerder te veel dan te weinig. Bijvoorbeeld in situaties waarin het uitwisselen van argumenten bij voorbaat kansloos is.
Ik noem er zeven.
Soms zijn twee woorden net een klef stelletje. Je ziet ze altijd samen en vaak kun je niet meer zien waar de een ophoudt en de ander begint.
Zoals bij de woorden houding en gedrag.
Die innigheid is een probleem. Want houding en gedrag zijn twee verschillende dingen die je beter niet met elkaar kunt verwarren.
Het woord tweedeling is op het moment nogal een dingetje.
Dat is raar. Alsof een tweedeling automatisch een probleem is. Dat hangt er vanaf wat we er precies mee bedoelen.
‘Kabinet moet kritische kamer evacuatie uit Afghanistan uitleggen’
Het is de eerste kop in mijn nieuwsfeed vanmorgen. Een gevoel van moedeloosheid overvalt me.
Daar gaan we weer.
Als mensen praten over verandering, is aan gespreksstof zelden een gebrek.
Maar niet elk gesprek over verandering leidt tot verandering. We verspillen vooral veel kostbare tijd als we te lang blijven hangen in abstracties, modellen, rijtjes en definities. Dan verliezen we ons in de beschouwing. Alleen het verstand is aan het woord, het gevoel staat op mute.
Soms zijn twee stellingen allebei een waarheid als een koe, maar kunnen de koeien elkaar bijten als je ze samen in de wei zet. Zoals bij deze twee:
“We moeten wendbaar zijn”
“We moeten evidence based veranderen”
Want bij wendbaarheid denken we vooral aan snel schakelen en bij evidence based veranderen aan bezinnen voor je begint.
Waar kunnen ze elkaar toch ontmoeten?
Niets is mooier dan helpen.
Maar soms is het toch beter om niet te helpen. Je kunt er immers ook in doorslaan. Dan help je tegen de klippen op, alleen om achteraf gefrustreerd te verzuchten:
“Ik wilde alleen maar helpen.”
Als jij -net als ik- iemand bent die graag helpt, is het belangrijk om zo goed mogelijk in te schatten of je hulp kans van slagen heeft. Dus heb ik een handig hulpmiddel gemaakt. Het is een beslisboom met zes vragen.
Je hebt ze overal.
Zeikerds. Zuigers. Afbrekers.
Wat doe je met ze?
In Hoe overleef ik moeilijke mensen? beschrijft de psycholoog Jörg Berger zeven persoonlijkheidstypen die ieder van ons met hun problematische gedrag op de proef kunnen stellen. Eén van die typen noemt hij negatieve mensen.