(Mijn honderdste blog!)
Het lijkt raar om in een grillige, complexe en vloeibare wereld houvast te zoeken in een veranderplan. Alsof verandering zich laat plannen in een rechte weg van A naar B waarvan je de tussenstations nu al allemaal kunt uitstippelen.
Zo’n veranderplan geeft alleen maar schijnhouvast.
Toch kunnen we ook in een volatiele wereld niet zonder een veranderplan. We moeten alleen het woord ‘veranderplan’ ontdoen van zijn status van alomvattende routekaart.
Je veranderplan is je eerstvolgende stap.
En je eerstvolgende stap is altijd een gesprek.
Je kunt nu tegenwerpen dat een goed gesprek zich niet laat plannen. Daar zit een kern van waarheid in. Zelfs in een tweegesprek ben je maar de helft van de dynamiek. Het gesprek ontvouwt zich met elk zetje dat jullie elkaar geven, en aan het einde van het gesprek is een nieuwe realiteit ontstaan die je aan het begin niet kon voorzien.
Elk gesprek ga je open in.
Maar open is niet hetzelfde als onvoorbereid. Want als er in de veranderopgave werkelijk iets op het spel staat, wil je niet aan het toeval overlaten wie er tegenover je zit. Wil je nadenken over wat het beste moment is. Wil je je bezinnen wat je wil bereiken en welke aanpak nodig is om daar te komen. Je wilt een antwoord vinden op de vraag:
Met wie ga ik wanneer waarover op welke manier in gesprek?
Dat is je veranderplan.
Als we er zo naar kijken is het raar dat veranderaars in veel veranderopgaven de inhoud en het proces apart plannen. Er is een mijlpalenplan en een communicatieparagraaf. Er is eerst een ontwikkelfase en dan een implementatiefase. Door je veranderplan te zien als het eerstvolgende gesprek, valt het kunstmatige onderscheid tussen inhoud en proces weg. We kunnen het proces zien als een langgerekte gesprek met talrijke mensen waarin je op de inhoud telkens een stukje verder komt.
Natuurlijk kunnen we in een volatiele wereld niet alles voorzien. John Lennon zong niet voor niets ‘life is what happens while you’re busy making plans’. De realiteit is dat een groot deel van het gesprek dat we in veranderopgaven met elkaar voeren ongepland is.
De kunst is om in elke veranderopgave de beste balans te vinden tussen het geplande en het ongeplande gesprek. De ene soort is niet bij voorbaat beter dan de ander. Het is zaak je in elke situatie de vraag te stellen wat het eerstvolgende gesprek is dat de verandering nodig heeft, én open te staan voor het gesprek dat zich ongepland aandient.
Want verandering ontstaat in het geplande én het ongeplande gesprek dat we erover voeren.
Annemarie Mars, februari 2023
Lees meer →
Maar wat ze vergeet is dat het oneigenlijk is om mensen om advies te vragen die een groot belang hebben. Je kunt de kalkoenen niet vragen om je te adviseren wat we eten met kerst.
De rest van het gesprek verloopt voorspelbaar. McNamara neemt de rol van adviseur aan, maar gaat als snel duwen en wordt boos. Hun relatie loopt schade op.
Wat dan wel?
Ik snap wel dat ze het gesprek met hem aangaat voordat ze het besluit neemt. Niet alleen omdat hij haar vriend is, maar omdat dat zuiver is om te doen als je besluit iemand zwaar zal benadelen.
Maar dan hoor je een ander soort inbreng te vragen. Je vraagt geen advies maar geeft inspraak. Inspraak en advies hebben met elkaar gemeen dat jij bepaalt wat je ermee doet. De zeggenschap ligt bij jou. Maar bij een advies vraag je of iemand met je meedenkt, bij inspraak vraag je naar iemands voorkeur.
Bij inspraak is het legitiem om voor de ander om voor zijn belang uit te komen. Sterker nog: daar vraag je expliciet naar. En je weegt het belang mee in je besluit, net als de andere belangen die door je besluit geraakt worden. In Kate’s geval het belang van de burger op vrije nieuwsgaring.
Maar is dat niet vragen naar de bekende weg?
Ja. Want bij een groot belang weet je al wat die voorkeur gaat zijn. En toch moet je het vragen. Want je kunt alleen een echt goede afweging maken als je het belang van de partijen in je krachtenveld uit hun eigen mond hebt gehoord. Met alle emoties en nuances die daarbij horen. Dan weet je niet alleen wat het belang is, je voelt het ook.
Als je tenminste je keuze niet al hebt gemaakt. Dan is inspraak niet meer aan de orde, maar mededelen. Je informeert de ander over het besluit dat je gaat nemen, en dat het besluit de ander zal benadelen. Zodat hij het weet voordat het naar buiten gaat en zodat je kunt erkennen dat het emoties oproept. Dat is niet leuk maar wel zuiver.
Maar Kate wist echt nog niet wat ze ging besluiten. Dan is inspraak wel aan de orde.
Ze had dus beter kunnen zeggen: ik wil je vertellen dat ik een besluit te nemen heb. En ik wil je vragen wat jij belangrijk vindt. Dat vraag ik ook aan de anderen die door mijn besluit geraakt worden.
En dan maak ik een keuze.